Ο άνθρωπος της "πίσω πόρτας"

«Εάν μια μέρα ξυπνήσεις και δεν υπάρχει ο ήλιος,

ή είσαι νεκρός ή είσαι ο ήλιος»

Λένε ότι όσο περνάει ο καιρός, το πάθος ξεθυμαίνει.. Αηδίες.. Αν πραγματικά γουστάρεις κάτι, ο χρόνος λειτουργεί αντίστροφα, επικουρικά.. Πάνε μάγκες 15 χρόνια από τότε που ο Λευτέρης (χαθήκαμε ρε φίλε..) μου πάσαρε την κασέτα κάτω απ’ το θρανίο στο μάθημα της Ιστορίας: «Άκουσε την ρε μαλάκα και μετά πάρε με τηλέφωνο να μου πεις τη γνώμη σου. το απόγευμα όμως, γιατί το μεσημέρι κοιμούνται οι γέροι στο σπίτι (εμείς τότε δεν είχαμε κινητά τηλέφωνα)...».

Μπορεί άραγε η μουσική να προκαλέσει «στύση»; Εδώ και δεκαπέντε χρόνια πάντως που πάτησα το play στο κασετόφωνο (εμείς τότε δεν είχαμε cd), προσωπικά δεν έχω παράπονο.. Το «κρυστάλλινο καράβι» έχει ρίξει βαθιά μες στην ψυχή μου τις άγκυρες του. Δεμένος πάνω στο μεσιανό κατάρτι, οι «Σειρήνες» έμελλε να με πλανέψουν με το πρώτο τους τραγούδι.. You know the day destroys the night, night divides the day, try to run, try to hide.. BREAK ON THROUGH TO THE OTHER SIDE!! Υπάρχουν στον κόσμο πράγματα γνωστά και πράγματα άγνωστα. και στη μέση βρίσκονται οι DOORS.. Το συγκρότημα που αγαπάς να μισείς.. 

Κάπου διάβασα ότι ο Πλάτωνας χώριζε την ανθρώπινη ψυχή σε τρία μέρη (α) το λογιστικόν (λογική), (β) το θυμοειδές (το συναίσθημα) και (γ) το επιθυμητικόν (ο πόθος). Αναρωτηθήκατε ποτέ τι μπορεί να συμβεί όταν αυτές οι τρεις αισθήσεις λειτουργήσουν ταυτόχρονα.. συνειρμικά άψογα; Ο Πλάτωνας έλεγε ότι έτσι κατακτάται η δικαιοσύνη. Ίσως.. Εγώ θα το ονόμαζα Εγκεφαλική Kάβλα.. Έτσι ακριβώς αισθάνθηκα όταν άκουσα την μουσική των Doors.. Σας σοκάρουν μήπως οι λέξεις; Δεν θα πρεπε.. Έτσι μιλούσε που και που ο θεός Διόνυσος.. Θα μου πείτε τώρα, που κολλάει εδώ ο Διόνυσος.. Μα ακριβώς γι’ αυτόν θα επιχειρήσω να σας μιλήσω απόψε, με λέξεις που θα μείνουν για πάντα, καθώς ως γνωστόν, scripta manent..

Θα σας μιλήσω όμως για τον «σύγχρονο Διόνυσο».. Για τον άνθρωπο που κατάφερε να «ξεφωλιάσει» απ’ τα εσώψυχα του το ασυνείδητο κομμάτι της ψυχής του.. Τον αιώνιο νέο που ένωσε το ροκ με την ποίηση κάτω από τον μανδύα της φιλοσοφίας. Τον αυτοκαταστροφικό ποιητή που ζητούσε να κουρευτεί δείχνοντας μια φωτογραφία της προτομής του Μ. Αλεξάνδρου. Τον hobo (ρέμπελο) διανοούμενο που διάβαζε Νίτσε, Ρεμπώ, Μπλέικ και Μποντλέρ. Τον Βασιλιά των Ερπετών (Lizard King) που φορούσε δερμάτινο παντελόνι χωρίς εσώρουχο και θαύμαζε την αρχαία ελληνική τραγωδία.. Την «υπέρτατη κούκλα Barbie» που ερωτεύτηκε παράφορα την Pamela Courson, τη γυναίκα που έμελλε να γίνει η μούσα του και σταθερή σύντροφος στην καρδιά του (όχι όμως και στο κρεβάτι του).. Την «σωκρατική μύγα» που ήξερε πως να προκαλεί και να ξεγυμνώνει την κατεστημένη νοοτροπία της αμερικανικής κοινωνίας.. Τον ευαίσθητο και ευφυή «κλόουν» που αντάλλαξε τη ζωή του με την υστεροφημία και την αιωνιότητα.. Τον Jim Morrison..

Η διαχρονικότητα στο πάθος λένε, ισοδυναμεί με αλλεπάλληλους σωματικούς και εγκεφαλικούς οργασμούς, δηλαδή με λύτρωση.. με θέωση.. Αν το έχετε βιώσει, δεν έχω πολλά να προσθέσω.. Αν όχι, δεν ξέρω από που να αρχίσω.. Το εγχείρημα, έστω και της συγγραφής ενός κειμένου για τους Doors, φαντάζει δύσκολο. Ενώ υπάρχουν τόσες σκέψεις στο μυαλό μου, νιώθω ότι δεν έχω τίποτα να πω. Αυτό το συγκρότημα δεν χωράει μέσα σε στεγανά, σε καλούπια.. Πώς να κατηγοριοποιήσεις άλλωστε ένα μουσικό συγκρότημα, που η πλειοψηφία των τραγουδιών του δεν χορεύεται; Πώς να κατανοήσεις άραγε στίχους με διπλό και αινιγματικό νόημα;

Κακά τα ψέματα.. Δεν υπήρξαν και ούτε θα υπάρξουν γνήσιοι «συνεχιστές» των Doors. Είναι από εκείνη τη «φάρα» καλλιτεχνών που το σύστημα δυσκολεύεται να τους προσαρμόσει στα δεδομένα του, αλλά και η αριστερά δεν τους «συστήνει».. Το Μάη του ’68 οι νέοι στο Παρίσι έλεγαν ότι η ιστορία τερμάτισε και πρέπει να ξεκινήσουμε να μετράμε πάλι απ’ την αρχή, από το νούμερο 1. Ο Morrison τότε κόντρα στον άνεμο τραγουδούσε This is the End, my only friend the End. Έτσι ατέρμονα «βίασε» τα «παιδιά των λουλουδιών».. και το πλήρωσε ένα χρόνο αργότερα μένοντας έξω απ’ το Woodstock..

Αν υποθέσουμε ότι ο άνθρωπος είναι ένα δέντρο, σίγουρα το «ρετσίνι» του είναι η παιδική και η εφηβική του ηλικία... Ο Morrison μεγάλωσε μέσα σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον αυστηρής πειθαρχίας. Οι γονείς του αν και ήταν αντίθετοι με την άσκηση σωματικής βίας, εντούτοις ακολουθούσαν μια «παιδαγωγική» μέθοδο που ήταν μέρος της στρατιωτικής παράδοσης: Φώναζαν και κατέκριναν τα παιδιά μέχρι αυτά να βάλουν τα κλάματα και να παραδεχθούν το σφάλμα τους. Για τον «εγωκεντρικό» Morrison όμως η διαταγή ισοδυναμούσε με αυτοκτονία.. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η αφήγηση του John Densmore, ντράμερ των Doors, αργότερα που έλεγε ότι ο Jim είχε τόσο πολύ ενσωματώσει ασυνείδητα την στρατιωτική πειθαρχία του πατέρα του στο σπίτι, που ακόμα και την παραμικρή πρόταση που του έκανε ένας φίλος του, την θεωρούσε διαταγή..

Σαν άλλος Κάφκα[i] λοιπόν γράφει και ερμηνεύει το The End, ένα εμβληματικό τραγούδι, που ενώ ξεκίνησε σαν ερωτικό, στην πορεία κατέληξε να είναι ολόκληρο μια αναφορά στο οιδιπόδειο σύμπλεγμα και ένας ύμνος ενάντια σε κάθε μορφή φοβίας και καταπίεσης. «Το μίσος είναι ένα πολύ υποτιμημένο συναίσθημα» θα έλεγε ο Morrison όταν διάβαζε το γράμμα του πατέρα του, που τον χαρακτήριζε ατάλαντο μουσικό. Καθώς ο Jim λοιπόν τραγουδούσε «Ride the Snake..» (Καβάλησε το φίδι) για να ξεφύγει απ’ όσα τον απασχολούσαν χρόνια, όσοι τον αντιλαμβάνονταν, ξέφευγαν απ’ οποιονδήποτε «πατέρα» που τους στοίχειωνε και έσπαγαν τα «δεσμά» τους, ξεπερνώντας τα όρια τους (break on through).

Στο τελευταίο πλάνο της μοναδικής ταινίας που έκανε όταν σπούδαζε στην κινηματογραφική σχολή του UCLA, ακροβατώντας στο περβάζι μιας ταράτσας, πετάει το βιβλίο που διαβάζει στο κενό λέγοντας κυνικά ότι «αυτός ο κόσμος είναι μια θέληση για εξουσία και τίποτε άλλο». Όταν τα υπόλοιπα μέλη του συγκροτήματος πούλησαν τον ρυθμό του Light my Fire σε διαφημιστικό για αυτοκίνητα έναντι της αδράς αμοιβής των 75 χιλιάδων δολαρίων, είπε οργισμένος ότι «όταν συνάψεις ειρήνη με την εξουσία, τότε γίνεσαι και συ ο ίδιος εξουσία».. Και για τον Morrison, εξουσία φάνταζε οτιδήποτε χειροπιαστό ή αφηρημένο που δεν άφηνε το μυαλό σου να σκέφτεται ελεύθερα, ακηδεμόνευτα.. (όποιος ελέγχει τα media, εξουσιάζει και το μυαλό του ανθρώπου).

Για τον Morrison η μουσική αντανακλούσε ότι συνέβαινε γύρω μας. Όταν τραγουδούσε «Η μουσική είναι ο μοναδικός μας φίλος μέχρι το θάνατο» θυμόταν τα νεανικά του χρόνια και τον Νίτσε να λέει πως «δίχως τη μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος». Πέρα απ’ τη μουσική όμως, ο Morrison είχε εμμονή με τον θάνατο. Φορώντας μαύρο γυαλί Ray Ban και καπνίζοντας πούρο, παρατηρούσε ότι «οι άνθρωποι λανθασμένα φοβούνται περισσότερο το θάνατο απ’ τον πόνο. Η ζωή πονάει περισσότερο απ’ το θάνατο. Όταν πεθαίνεις, ο πόνος τελειώνει». Σαν άλλος Επίκουρος (θάνατος αναίσθητον) εξασκεί την «φιλοσοφική δίαιτα» και φτάνει στο σημείο να αποσβέσει τον εγωισμό της ζωής και να γίνει ερασιθάνατος (και το τεθνάναι αυτοίς ήκιστα φοβερόν).[ii]

Ο Ινδιάνικος πολιτισμός και τα Διονυσιακά μυστήρια, ήταν οι βασικές επιρροές στην προσωπική και καλλιτεχνική ζωή του. Τον ενδιέφερε το σημείο της Έκστασης, εκεί που η Ψυχή απελευθερώνεται από το σώμα κι έτσι γίνονται πιο καθαρές οι Ανάγκες και τα Θέλω. Η μουσική παίζει το ρόλο της εμψύχωσης, του δρόμου προς αυτή την κατεύθυνση. Τα πάντα είναι μια τελετουργία..

Ο Morrison στη σκηνή ήταν πραγματικός δυναμίτης και η συμβολή του αλκοόλ και των ναρκωτικών ουσιών μετέτρεπαν κάθε συναυλία των Doors σε Διονυσιακό όργιο.. Κάθε συναυλία ήταν μια μύηση στον κόσμο που είχε χτίσει ο Morrison, παρέα με αρχαία πνεύματα και την δική του δημιουργική «παράνοια» (ένας αρχαίος τρελός βασιλεύει στα δέντρα της νυχτιάς). Και όλα στο τέλος οδηγούσαν - όπως στην αρχαία ελληνική τραγωδία - στην κάθαρση..

Μετά από μια θυελλώδη συναυλία στο Μαϊάμι, το FBI έγινε η σκιά του. Παρά ταύτα ο ίδιος έδειχνε να βρίσκεται στον κόσμο του:
«Ο κόσμος κι εμείς διασκεδάζουμε, το ίδιο και οι αστυνομικοί...». Πολλοί κριτικοί της εποχής περιγράφουν την σκηνική παρουσία του Morrison σαν σατανική. Ο ίδιος προτιμούσε τον όρο πρωτόγονη. Η προσπάθεια της βιομηχανοποίησης να επιβάλει μια συγκεκριμένη τάση μουσικής, ήταν κάτι απάνθρωπο που τον εξόργιζε. Με περίεργους στίχους, ποιήματα, ουρλιαχτά και κραυγές, προσπάθησε να δείξει στο πλήθος τον δρόμο της ελευθερίας: «Σχίσε τον ιστό που σε τυλίγει, είσαι καταδικασμένη σε μια φυλακή που επινόησες η ίδια, γκρέμισε τα όλα και βάλε πλώρη για αλλού» (Unhappy Girl).

Σε μια συνέντευξη του ο Morrison ανακοινώνει την φιλοσοφία των Doors με προσωπικούς του όρους: «Πιστεύω στον παρατεταμένο εκφυλισμό των αισθήσεων για να κατακτήσω το άγνωστο. Ζω στο υποσυνείδητο. Η αδύναμη λογική μας κρύβει το άπειρο. Ενδιαφέρομαι για καθετί σχετικό με επανάσταση, αναστάτωση, χάος, για ενέργειες δίχως νόημα. Μου φαίνεται ότι αυτός είναι ο δρόμος για την ελευθερία.. Η πιο σπουδαία μορφή ελευθερίας είναι να είσαι αυτό που πραγματικά είσαι. Κι όμως, ανταλλάζεις την πραγματικότητα σου για έναν ρόλο. Ανταλλάζεις την λογική σου για μια παράσταση. Παραιτείσαι από την δυνατότητα να αισθάνεσαι και αντί αυτού, φοράς μάσκα. Δεν μπορεί να υπάρξει καμία μεγάλη επανάσταση εκτός και αν υπάρξει πρώτα προσωπική επανάσταση σε ατομικό επίπεδο. Πρέπει να συμβεί από μέσα πρώτα. Μπορείς να πάρεις από τον άνθρωπο την πολιτική του ελευθερία και δε θα τον βλάψεις - εκτός και αν του στερήσεις την ελευθερία να αισθάνεται. Αυτό μπορεί να τον καταστρέψει. Αυτού του είδους η ελευθερία δεν είναι ποτέ δεδομένη.. Κανείς δεν μπορεί να την κερδίσει για εσένα».

Του άρεσαν τα άκρα, ζούσε στα άκρα και έλεγε συχνά: «Θαρρώ πως τα ψηλότερα και τα χαμηλότερα σημεία είναι και τα πιο ενδιαφέροντα.. όλα τα αλλά σημεία που βρίσκονται ανάμεσα σε αυτά τα δυο άκρα είναι κάτι ενδιάμεσο.. Θέλω ελευθερία για να δοκιμάσω το καθετί, τουλάχιστον μια φορά..»

Όταν κάποτε τον ρώτησαν, αν οι Doors ήταν πολιτικό συγκρότημα, εκείνος απάντησε ότι ήταν οι «Πολιτικοί του Έρωτα». Στην περιβόητη συναυλία όμως στο Μαϊάμι, το 1969, ο ντροπαλός Morrison «πέφτει σε λήθαργο» και ξυπνάει ο άλλος του εαυτός, ο Jimbo.. «Ακούστε με λίγο ! Δεν μιλάω για καμιά επανάσταση ! Ούτε μιλάω για καμιά διαδήλωση ! Λέω μόνο να περνάμε καλά ! Μιλάω για ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ, ΑΓΑΠΗ.. γραπώστε το μαλάκα το φίλο σας και αγαπήστε τον..». Το κοινό δεν καταλαβαίνει που το πάει και ο Jimbo εκρήγνυται.. «Είστε ένα μάτσο ηλίθιοι ! Ένα μάτσο σκλάβοι ! Αφήνετε τους άλλους να σας λένε τι να κάνετε ! Πόσο ακόμη θα τους αφήνετε να σας άγουν και να σας φέρουν; Ίσως όμως το γουστάρετε ! Γουστάρετε να σας χώνουν τη μούρη στα σκατά ! Ο Αδόλφος Χίτλερ είναι ζωντανός και ζει εδώ στο Μαϊάμι.. Τον γάμησα χθες βράδι ! Τι θα κάνετε γι’ αυτό»;

Ο ποιητής Morrison ήταν δαιμόνιος και μυστικιστής. Οραματίζονταν την αμερικανική κοινωνία χωρίς πουριτανισμό, για να μπορέσει να δεχθεί το καινούργιο και να πάψει να αμφιταλαντεύεται στις μετριότητες. Αυτό ήταν που ο Jim δεν επιθυμούσε καθόλου, την μετριότητα..

«Η ευκαιρία είναι μοναδική, δεν επαναλαμβάνεται και κάθε δισταγμός είναι καταστροφή. Δεν υπάρχουν περιθώρια για παζαρέματα.. θέλουμε τον κόσμο και τον θέλουμε ΤΩΡΑ!!!!» (When the music’s over), ξεφωνίζει πάνω στη σκηνή, αλλά και μέσα από τον τάφο του στο Παρίσι, όπου βρίσκεται από το 1971, μόνο βιολογικά νεκρός...; [iii]

---

[i] Ο Φραντς Kάφκα είναι ίσως ο μόνος συγγραφέας που οτιδήποτε έγραψε (ημερολόγιο, επιστολές) θεωρήθηκε σχεδόν a priori λογοτεχνικό κείμενο. Στην Επιστολή προς τον Πατέρα, η οργή και η ενοχή προς τον πατέρα του, είναι συστατικά που αναμειγνύονται και συγκρούονται. Ο γιος αισθάνεται «ευνουχισμένος» από την σύγκριση μαζί του και αυτό τελικά τον κάνει ανίκανο να δημιουργήσει την δική του οικογένεια.

[ii] «Όταν έρθει η ώρα να πεθάνεις, δεν πρέπει να φοβάσαι το θάνατο, γιατί ήταν σωστή η πορεία σου και η σχέση σου με τα φαινόμενα του θανάτου», Πλάτωνας στο διάλογο του Φαίδων.

[iii] Ο κιμπορντίστας των Doors, Ray Manzarek, λέει σε μια πρόσφατη συνέντευξη του ότι, αν υπήρχε ένας που θα μπορούσε να σκηνοθετήσει το θάνατο του, να βρει ένα ψεύτικο πιστοποιητικό θανάτου, να γεμίσει με σακιά άμμου μια κάσα και να εξαφανιστεί σ' ένα μέρος του πλανήτη, κατά προτίμηση την Αφρική, αυτός θα ήταν ο Morrison

Τέλος, επέλεξα να ανεβάσω το περιβόητο video απ' την εκπομπή του Ed Sullivan στο εθνικό αμερικανικό δίκτυο το 1967. Όλοι οι μεγάλοι είχαν περάσει από κει.. Beatles.. Rolling Stones.. Όλοι είχαν στα τραγούδια τους, στίχους που "σκανδάλιζαν".. Και όλοι τους άλλαξαν όταν έπαιξαν εκεί.. Όλοι, εκτός απ' τους Doors.. Τους ζήτησαν ν' αλλάξουν τη λέξη ''higher'' (girl we couldn't get much higher), γιατί παρέπεμπε σύμφωνα με τους συντελεστές της εκπομπής στα ναρκωτικά. Στη θέση της πρότειναν να μπουν λέξεις όπως ''finer'' ή ''better''.. Ο Morrison τους απάντησε ότι ήταν προτιμότερο να πουν ''girl you could bite my wire'' (κούκλα θα μπορούσες να δαγκώσεις τον πούτσο μου).. Αν και τα υπόλοιπα μέλη των Doors συμφώνησαν να αλλάξουν τον στίχο, ο Morrison τους είπε '' τι πάει να πει είναι απλώς μία λέξη ? Τότε ας αλλάξετε το όνομα σας.. είναι απλώς μία λέξη''. Τους έγραψε όλους κανονικά και είπε το τραγούδι ως έχει.. Ο Sullivan έγινε έξαλλος και τους απείλησε ότι δεν θα ξαναπαίξουν στην εκπομπή του. Ο Morrison απάντησε ''ε, τι να κάνουμε τώρα.. απλώς έγινε..'' Αξίζει να παρατηρήσει κανείς το σαρδόνιο χαμόγελο του κιθαρίστα των Doors, Robbie Krieger, όταν ακούγεται η λέξη ''higher''. Η ερμηνεία και η σκηνική παρουσία του Morrison είναι εκπληκτική.. Εκτός ότι δεν φοράει εσώρουχο.. κάνει την εκπομπή πουτάνα με τις κραυγές και τα ουρλιαχτά του, ενώ με το τέλος της κορύφωσης του τραγουδιού, παίρνει μια θεατρική πόζα βγαλμένη από πίνακα της Αναγέννησης, παριστάνοντας τον Ιησού.. Respect Jim.. όπου και να σαι..